Ontspannen presenteren? Stop met voorbereiden

Kost het maken van een presentatie jou veel te veel tijd? Heb je de bibbers voordat je ‘op’ moet – of erger nog: slapeloze nachten de week ervoor? Goed nieuws: er is een simpele oplossing! Stop met voorbereiden. Doe jouw verhaal voortaan als een vrolijke vakantievertelling. Het klinkt simpel – en dat is het ook.

Heb je al eens een presentatietraining gevolgd? Misschien moet je even vergeten wat je daar hebt geleerd. Een totale reset. Je bent gewend om veel tijd te besteden aan Powerpoints en Prezi’s. Daarin staan details die een groot deel van het publiek toch niet begrijpt. Ondertussen vergeet jij als presentator vaak de echte verhaallijn. Door je op het ergste voor te bereiden, maak je jezelf steeds drukker – en zenuwachtiger. Daar wordt jouw presentatie niet beter van. Je helpt er echt niemand mee, ook jezelf niet.

Maak jouw presentatie in zes stappen

Ondertussen stapelt je andere werk zich op. Geen tijd om daaraan te werken, want die presentatie… Die komt steeds dichterbij. Stress alom!

Dat ga je dus vanaf nu anders doen! Je gaat de presentatie eenvoudigweg voorbereiden in 6 stappen:

Zorg dat je zelf begrijpt wat je gaat vertellen. Niet per se alle details – maar de grote lijnen.
Leef je in. Weet wat je publiek van je wil weten. Dat is het belangrijkste.
Verdeel jouw verhaal in maximaal 3 onderwerpen.
Vat op het eind jouw verhaal samen en eindig met een call-to-action.
Schrijf 4 tot 6 woorden op een kaartje, zodat je je verhaallijn altijd terug kunt oppakken.
Noteer ook de namen van mensen die in je verhaal voorkomen. Dat helpt.

Als je op deze manier een presentatie voorbereidt, houd je tijd over. Je gaat er bovendien veel relaxter naar toe. Je bent niet meer bezig teksten en zinnen in je hoofd te stampen maar je maakt er jouw eigen verhaal van. Bovendien leer je te variëren en spelen met de inhoud. Doordat je het meer loslaat, ben je ook in staat om te improviseren.

Leer het van de presentatie-goeroe

Het zijn niet zomaar wat adviezen van de eerste de beste. Het is de aanpak die Pieter Frijters al zo’n dertig jaar predikt tijdens zijn presentatietrainingen. Een zelfbenoemde presentatie-goeroe. Frijters geeft cursussen en biedt coaching op gebied van angsten, fobieën en burn-out. Hij gaf daar ook boeken over uit. Zijn kennis en ervaring op gebied van presenteren heeft hij nu vastgelegd in zijn nieuwste boek: ‘Vroeger had ik spreekangst…‘ (affiliate).

Het is duidelijk dat de tijdgenoot van Emile Ratelband zich bij de stressbestrijding voor een presentatie meer richt op de omgevingsfactoren dan op de inhoud van de presentatie. Daarnaast toont Frijters zijn coachings-skills door in het boek veel aandacht te besteden aan het oppeppen van de lezer, ofwel de presentator in spe.

Een weergaloze presentatie voorbereiden stress bestrijden

Een presentatie voorbereiden kan tientallen uren kosten. Het boek ‘Vroeger had ik spreekangst’ helpt je om de voorbereidingstijd terug te brengen en weergaloos te presenteren.

Na een hoofdstuk over wat er niet werkt, gaat het over de aanpak van spreekstress. Daarna leer je beter presenteren, door visueel te spreken, de regie te houden, je stemgebruik en non-verbale ondersteuning. Tot slot uiteraard – tegenwoordig onmisbaar – nog een paar pagina’s met tips voor online presenteren en een formule voor een succesvolle pitch.

Stop met zinloze vragen

Laten we eens kijken naar een paar interessante leermomenten uit deze bloemlezing. Laten we beginnen met stoppen. Stop met zinloze ‘wat als…’-vragen: Wat zal het publiek van mij vinden? Wat als ik blokkeer? Kan ik dit wel? Zullen ze wel naar mij luisteren? Natuurlijk kun je jezelf best eens zo’n vraag stellen. Maar als een tweede uit deze serie in je opkomt, zeg dan: STOP! Andere vraag. Stel jezelf alleen nog ‘Hoe?’-vragen. Hoe zorg ik dat de mensen naar mij luisteren? Hoe maak ik de beste verbinding met de groep? Of: hoe fijn zou het zijn als mijn presentatie meer resultaat oplevert?

Het nieuwe waarom – draai het om!

Een andere ‘verwijt-vraag’ die mensen zich stellen, is de ‘Waarom’-vraag: waarom maak ik mij zo druk? Waarom doe ik zo stom? En simpelweg: Waarom heb ik dat nou altijd? De kunst is om deze waarom vragen de goede richting uit te draaien. Dus: waarom kan ik dit wel? Waarom is een presentatie geven zo leuk? En heel simpel: waarom vindt het publiek mij zo aardig?

Presentatie-stress verminderen met je denkstem

Spreekstess ontstaat vooral door gedachten die in jouw hoofd ronddwalen. Jou ‘denkstem’ stelt je steeds vragen waardoor je steeds onzekerder wordt. Die gedachten kun je op de volgende manieren doorbreken:

Vertraag je denken. Stel de vraag in je hoofd opnieuw, maar dan in extreme slow motion. Daardoor verliest de vraag aan kracht.
Denk achterstevoren. Herhaal de vraag hardop, maar dan met alle woorden en letters in omgekeerde volgorde. Daar wordt je vrolijk van.
Gebruik een accent. Pieker deze vraag in een vreemd accent. Daarmee zet je je brein op het verkeerde been.
Overdrijf in de overtreffende trap. Dramatiseer de vraag, door je handen en hoofd in de lucht te gooien en de vraag een paar keer achter elkaar heel hard uit te schreeuwen. Lachen!

Bokito-effect: Niet in de ogen kijken

Contact maken met je publiek is belangrijk. Een fout die daarbij veel wordt gemaakt is dat je mensen recht in de ogen gaat aanstaren. Dat zorgt aan beide kanten voor blokkades. Je hypnotiseert elkaar bij wijze van spreken en dat zorgt er voor dat jij de draad van je verhaal kwijtraakt en de ontvanger ook niets meer opslaat van wat jij vertelt. Maak dus gerust even oogcontact, maar laat jouw blik ook snel naar iets lager of opzij glijden.

Je comfortabel voelen tijdens een presentatie komt letterlijk vanuit je tenen en staat of valt met het lef om te durven kijken.

Visueel vertellen en storytelling

Veel aandacht besteedt Frijters in het boek aan het visuele proces. En daarmee bedoelt hij uiteraard niet de lay-out van de slides die je maakt voor je presentatie. Het gaat er wat hem betreft om dat je niet te veel moet uitgaan van de cognitieve aspecten. Van je verstand. Rekenen, schrijven, tekenen en bouwen zijn belangrijk, maar je zintuigen die voor visuele observatie zoeken, zijn veel belangrijker. Zijn stelling is dat je moet begrijpen dat jouw persoonlijke rekenkamer gemiddeld 40 bits per seconde kan verwerken. Jouw onderbewuste verwerkt 11,2 miljoen bits per seconde. Het visuele systeem neemt er daarvan 10 miljoen voor zijn rekening. Zijn conclusie dat het visuele systeem 25.000 maal krachtiger is dan je verstand laat zien dat rekenen toch ook wel essentieel is… 10 miljoen gedeeld door 40 is immers 250.000, tien maal zoveel. We zullen het maar op een typefout houden.

Tips om (naar) te kijken

Maar goed, het gaat om de boodschap. Volgens de theorie van de expert, bepalen jouw ogen voor 90% hoe goed je je voelt. Daarom moet je deze goed gebruiken. Ervoor zorgen dat je de ruimte goed observeert, op de juiste manier contact maakt met het publiek als je de presentatie geeft. In dat opzicht is dit ook nog een serie nuttige tips, op basis van veelgemaakte fouten.

Strak vooruit of omlaag kijken tijdens het opkomen – Je bent naar binnen gekeerd en mist iedere uitstraling.
Over de mensen heen kijken – Je maakt geen verbinding met het publiek.
Tussen de mensen door kijken – Je maak geen contact met de mensen.
Mensen recht in de ogen kijken – Je bent uitsluitend nog bewust van ogen en de rest dringt niet meer door.

’s Werelds grootste angst is de angst van wat anderen van je vinden. Terwijl je het zelf bent die met de ogen van de ander kritisch en negatief naar zichzelf kijkt.

Te vluchtig naar mensen kijken – Je mist het lef om echt visuele verbinding te maken.
Naar de ‘anchor’ kijken, in plaats van naar het publiek – Je zoekt zekerheid maar door alle andere ogen die op jou zijn gericht word je onrustig.
Naar iedereen kijken behalve naar de anchor – Je bent bang beoordeeld te worden. Degene naar wie je niet kijkt, geef je de macht.
Weinig visuele ruimte innemen en de onderkant van mensen niet zien – Hoe meer je waarneemt, des te groter wordt de ruimte van binnen.
Niet bewust zijn van de achtergrond – Als je de achtergrond niet hebt gezien, dan zie je in gedachten alleen beoordelende ogen.

Door je ogen regelmatig af te wenden en omhoog of naar opzij te kijken, geef je jezelf de kans om jouw beeldbank aan te spreken. Jouw eigen visuele geheugen dat onnoemelijk veel beelden van de situatie heeft opgeslagen. Die helpen jou op weg in je verhaal. Die zorgen ook dat je meer in en over beelden gaat praten. Dat zorgt voor emotie in jouw presentatie en voorkomt dat je verzandt in een berg van data, cijfers en feiten die toch vrijwel niemand uit jouw publiek onthoudt.

Structuur in jouw presentatie

Als je dat toch een goede structuur wil aanbrengen, gebruik dan de drietrapsraket in je communicatie. Al het goede komt in drieën, omdat dat ook goed te behappen is. Gebruik daarom 3 pijlers, bijvoorbeeld:

Verleden, heden, toekomst.
Nadeel, voordeel, conclusie.
Probleem, inzicht, oplossing.

Zo blijft jouw presentatie overzichtelijk en begrijpelijk.

Kopen of niet?

Het boek leest leuk en gaat af en toe wat op de Amerikaanse toer, met pseudo-psychologische pep-talk. Maar wie weet kun jij dat als presentator wel gebruiken. Voor een kleine 25 euro krijg je sowieso een hoop nuttige informatie en tips. Dat is dus zeker waar voor je geld. Als je een echt lesboek wil voor presentatie- en mediatraining, is ‘Het monster met de blauwe ogen’ een meer gestructureerd standaardwerk.

‘Vroeger had ik spreekangst’ is ook zonder meer een bijzonder boek. Het leest als een script of de notities van de trainingen die Pieter Frijters geeft. In een honderdtal (ongenummerde) paragraafjes, somt hij puntsgewijs op hoe je je slim voorbereidt op een presentatie. De 10 hoofstukken geven enige structuur aan het verhaal. Een dozijn aan quotes – allemaal van de meester zelf – die over de 154 bladzijden verspreid zijn, zetten je ook nog eens verder aan het denken. Voor wie er geen genoeg van kan krijgen, heeft de auteur bovendien een serie video’s klaargezet. Daar zie je de expert zelf beeldend aan het werk in mondelinge toelichtingen.